Suy giáp

Các triệu chứng và dấu hiệu của suy giáp nguyên phát chủ yếu thường âm thầm và khó nhận biết. Các triệu chứng biểu hiện phổ biến nhất là ứ nước và bọng mắt, đặc biệt là vùng quanh mắt, mệt mỏi, không chịu được lạnh và rối loạn tinh thần.

Các hệ cơ quan khác nhau có thể bị thương tổn kèm theo nhiều dấu hiệu và triệu chứng có thể xảy ra, bao gồm

• Chuyển hóa: Không chịu được lạnh, tăng cân nhẹ (do lưu giữ nước và giảm chuyển hóa), hạ thân nhiệt

• Thần kinh: Hay quên, dị cảm đầu ngón tay và ngón chân (thường do hội chứng ống cổ tay gây ra bởi sự lắng đọng protein trong các dây chằng xung quanh cổ tay và mắt cá chân); làm chậm pha phục hồi của phản xạ gân sâu.

• Tâm thần: Thay đổi về nhân cách, mờ các nếp nhăn trên khuôn mặt, chứng mất trí hoặc loạn thần (chứng điên phù niêm)

• Da liễu: Mặt phù; phù niêm; lông thưa, thô và khô; tóc khô, thưa, dễ gãy; da dày, khô, bong vảy, caroten huyết, đặc biệt đáng chú ý trên lòng bàn tay và lòng bàn chân (gây ra bởi sự lắng đọng carotene trong lớp biểu bì da giàu lipid); lưỡi to do lắng đọng chất nền có protein trong lưỡi.

• Mắt: Sưng phù quanh mắt do thâm nhiễm mucopolysaccharides hyaluronic axit và chondroitin sulfat, mí mắt giảm vận động do giảm kích thích giao cảm

• Đường tiêu hóa: Táo bón

• Phụ khoa: Chảy máu kinh nguyệt nặng hoặc vô kinh thứ phát

• Tim mạch: Nhịp tim chậm (giảm cả hormone tuyến giáp và kích thích giao cảm gây ra nhịp tim chậm), khám thấy tim to và trên chẩn đoán hình ảnh (một phần do giãn cơ nhưng chủ yếu do tràn dịch màng ngoài tim, tràn dịch màng ngoài tim tiến triển chậm và hiếm khi gây ảnh hưởng huyết động)

• Khác: Tràn dịch màng phổi hoặc ổ bụng (tràn dịch màng phổi tiến triển chậm và hiếm khi gây ra tình trạng suy hô hấp hoặc rối loạn huyết động), giọng khàn và nói chậm.

Phù niêm trong nhược giáp

Hình ảnh

Được sự cho phép của nhà xuất bản. Theo Burman K, Becker K, Cytryn A và cộng sự. Trong Atlas of Clinical Endocrinology: Thyroid Diseases. Biên tập bởi SG Korenman (biên tập loạt bài) và MI Surks. Philadelphia, Current Medicine, 1999.

Các triệu chứng có thể khác biệt đáng kể ở bệnh nhân cao tuổi.

Mặc dù suy tuyến giáp thứ phát là không phổ biến, nguyên nhân của nó thường ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng khác được điều khiển bởi trục dưới đồi-tuyến yên. Ở phụ nữ bị suy giáp, dấu hiệu của suy giáp thứ phát là tiền sử vô kinh hơn là chảy máu kinh nguyệt nhiều và một số khác biệt gợi ý khi khám thực thể.

Suy giáp thứ phát được đặc trưng bởi da và tóc khô nhưng không quá thô, da mất sắc tố, lưỡi chỉ to nhẹ, ngực không phát triển, và huyết áp thấp. Ngoài ra, tim nhỏ, và tràn dịch màng ngoài tim không xảy ra. Hay gặp hạ đường huyết vì suy thượng thận hoặc thiếu hụt hormone tăng trưởng phối hợp.

• Nồng độ hormone kích thích tuyến giáp (TSH)

• Nồng độ thyroxine (T4) tự do

Đo hormone kích thích tuyến giáp trong huyết thanh là xét nghiệm nhạy nhất để chẩn đoán suy giáp. Trong suy giáp nguyên phát, có sự giảm phản hồi ức chế của tuyến yên nguyên vẹn, và TSH huyết thanh luôn tăng, trong khi T4 tự do trong huyết thanh thấp. Trong suy giáp thứ phát, nồng độ T4 tự do và TSH huyết thanh thấp (đôi khi TSH bình thường nhưng có hoạt tính sinh học giảm).

Nhiều bệnh nhân bị suy giáp tiên phát có nồng độ triiodothyronine (T3) trong tuần hoàn bình thường, có thể do sự kích thích TSH kéo dài của tuyến giáp tổn thương, dẫn đến sự tổng hợp ưu tiên và sự bài tiết T3 hoạt tính sinh học. Vì vậy, nồng độ T3 huyết thanh không nhạy cho chẩn đoán suy giáp.

Thường có thiếu máu, thường là hồng cầu bình thường-bình thường và không rõ nguyên nhân, nhưng nó có thể giảm sắc tố do thiếu sắt do chảy máu kinh nguyệt nhiều và đôi khi là hồng cầu to do liên quan đến thiếu máu ác tính hoặc giảm hấp thu folate. Thiếu máu hiếm khi trầm trọng (Hb thường > 9 g/dL [> 90 g/L]). Khi tình trạng giảm chuyển hóa được điều chỉnh, thiếu máu sẽ giảm đi, đôi khi cần từ 6 đến 9 tháng.

Cholesterol huyết thanh thường cao ở bệnh suy giáp nguyên phát nhưng không cao ở bệnh suy giáp thứ phát.

Ngoài suy giáp tiên phát và thứ phát, các điều kiện khác có thể gây ra giảm nồng độ T4 toàn phần, chẳng hạn như hội chứng euthyroid sick và thiếu hụt globulin gắn với thyroxine (TBG).

• Levothyroxine, được điều chỉnh cho đến khi TSH ở mức trung bình bình thường (1)

Các chế phẩm hormone tuyến giáp khác nhau có sẵn để điều trị thay thế, bao gồm các chế phẩm tổng hợp T4 (levothyroxine), T3 (liothyronine), phối hợp của 2 hormone tổng hợp và chiết xuất tuyến giáp của lợn hút ẩm. Levothyroxine được ưu tiên hơn; liều duy trì thông thường là 75 mcg đến 150 mcg uống mỗi ngày một lần, tùy thuộc vào độ tuổi, chỉ số khối cơ thể và sự hấp thụ (đối với điều trị ở trẻ em, xem Suy giáp ở trẻ sơ sinh và trẻ em). Ở những bệnh nhân trẻ hoặc trung niên khỏe mạnh, liều khởi đầu của levothyroxine có thể là 100 mcg hoặc 1,7 mcg/kg đường uống mỗi ngày một lần.

Ở những bệnh nhân mắc bệnh tim, việc điều trị được bắt đầu với liều thấp levothyroxine, thường là 25 mcg một lần/ngày. Liều được điều chỉnh mỗi 6 tuần cho đến khi đạt được liều duy trì. Liều duy trì có thể cần phải tăng lên ở bệnh nhân đang mang thai. Liều cũng có thể cần phải tăng lên nếu dùng đồng thời các thuốc làm giảm hấp thu T4 hoặc tăng độ thanh thải chuyển hóa của nó. Liều dùng nên là thấp nhất để phục hồi nồng độ TSH huyết thanh xuống khoảng giữa của giá trị bình thường (mặc dù tiêu chuẩn này không thể dùng ở những bệnh nhân bị suy giáp thứ phát). Trong suy giáp thứ phát, liều levothyroxine phải đạt được nồng độ T4 tự do ở mức trung bình.

Không nên dùng Liothyronine đơn độc để thay thế lâu dài vì thời gian bán hủy ngắn và những đỉnh T3 huyết thanh lớn mà nó tạo ra. Việc sử dụng các liều thay thế tiêu chuẩn (25 đến 37,5 mcg 2 lần/ngày) làm tăng nhanh T3 huyết thanh từ 300 đến 1000 ng/dL (4,62 đến 15,4 nmol/L) trong vòng 4 giờ do sự hấp thụ gần như hoàn toàn; các giá trị này trở lại bình thường trong 24 giờ. Ngoài ra, bệnh nhân đang dùng liothyronine có cường giáp hóa học ít nhất vài giờ trong ngày, có khả năng làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch tiềm ẩn. T3 không qua nhau thai và không nên dùng cho bệnh nhân đang mang thai.

Các mẫu tương tự T3 huyết thanh xảy ra khi uống hỗn hợp của T3 và T4, mặc dù đỉnh T3 thấp hơn vì ít T3 được đưa vào. Phác đồ thay thế với các chế phẩm T4 tổng hợp phản ánh các mẫu khác nhau trong đáp ứng T3 huyết thanh. Tăng nồng độ T3 huyết thanh xảy ra từ từ và nồng độ bình thường được duy trì khi liều lượng T4 thích hợp được đưa vào. Các chế phẩm tuyến giáp động vật đông khô có chứa lượng T3 và T4 thay đổi và không nên được kê toa trừ khi bệnh nhân đang sử dụng chế phẩm và có TSH huyết thanh bình thường.

Ở những bệnh nhân bị suy giáp thứ phát, không nên dùng levothyroxin cho đến khi có bằng chứng tiết đủ cortisol (hoặc đã điều trị bằng cortisol), vì levothyroxine có thể thúc đẩy cơn suy thượng thận.

Suy giáp đặc biệt phổ biến ở người lớn tuổi. Nó xảy ra ở gần 10% số phụ nữ và 6% số nam giới > 65 tuổi. Mặc dù thường dễ chẩn đoán ở người trẻ tuổi, nhưng suy giáp có thể tinh tế và biểu hiện không điển hình ở người lớn tuổi.

Bệnh nhân cao tuổi có ít triệu chứng hơn đáng kể so với bệnh nhân trẻ tuổi, đồng thời các triệu chứng và dấu hiệu thường khó phát hiện và mơ hồ. Nhiều bệnh nhân cao tuổi bị suy giáp có hội chứng lão hóa không đặc hiệu- lú lẫn, chán ăn, giảm cân, ngã, đại tiểu tiện không tự chủ và giảm tính vận động. Các triệu chứng cơ xương (đặc biệt là chứng đau khớp) xảy ra thường xuyên, nhưng viêm khớp rất hiếm. Đau và yếu cơ, thường giống đau đa cơ khớp hoặc viêm đa cơ, và có thể có nồng độ CK cao. Ở người cao tuổi, suy giáp có thể biểu hiện giống chứng mất trí hay chứng parkinson.

Ở người cao tuổi, levothyroxine bắt đầu với liều thấp, thường là 25 mcg một lần/ngày. Liều duy trì cũng có thể thấp hơn ở bệnh nhân cao tuổi.