Bệnh thận do thuốc giảm đau là tình trạng viêm thận kẽ-ống thận mạn tính gây ra bởi sự tích lũy theo thời gian các thuốc với lượng lớn kéo dài (ví dụ: ≥ 2 kg) thuốc giảm đau nào đó. Các bệnh nhân thường có biểu hiện tổn thương thận và có protein niệu dưới ngưỡng thận hư và cặn niệu có các thành phần biểu hiện bệnh mạn tính hoặc đái mủ vô khuẩn. Tăng huyết áp, thiếu máu và giảm sự cô đặc nước tiểu xuất hiện khi có suy thận. Hoại tử nhú thận xảy ra muộn. Chẩn đoán dựa vào tiền sử dùng thuốc giảm đau và kết quả của chụp CT không thuốc cản quang. Điều trị: ngừng sử dụng các thuốc giảm đau nghi là nguyên nhân gây bệnh.
(Xem thêm Tổng quan bệnh lý ống kẽ thận.)
Bệnh thận do thuốc giảm đau, một loại viêm thận kẽ mạn tính, ban đầu được mô tả liên quan đến việc sử dụng quá liều các thuốc giảm đau có chứa phenacetin (thường là với aspirin, acetaminophen, codeine hoặc caffein). Tỷ lệ mắc bệnh khác nhau tùy theo khu vực (ví dụ, gây ra tới 10% số trường hợp mắc bệnh thận giai đoạn cuối ở Úc [1]), với ưu thế là nữ giới. Kể từ khi loại bỏ phenacetin khỏi thị trường, tỷ lệ mắc bệnh thận do thuốc giảm đau đã giảm (2). Vẫn chưa chắc chắn liệu thuốc giảm đau kết hợp không có phenacetin, bao gồm acetaminophen, aspirin và các thuốc chống viêm không steroid khác (NSAID), có còn liên quan hay không (3). Cơ chế chưa rõ ràng. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) có thể gây viêm thận ống kẽ thận cấp tính hoặc bệnh thận mạn tính.
Tài liệu tham khảo
1. Chang SH, Mathew TH, McDonald SP: Analgesic nephropathy and renal replacement therapy in Australia: Trends, comorbidities and outcomes. Clin J Am Soc Nephrol 3(3):768-776, 2008 doi: 10.2215/CJN.04901107
2. Mihatsch MJ, Khanlari B, Brunner FP: Obituary to analgesic nephropathy—An autopsy study. Nephrol Dial Transplant 21(11):3139-3145, 2006 doi: 10.1093/ndt/gfl390
3. Feinstein AR, Heinemann LA, Curhan GC, et al: Relationship between nonphenacetin combined analgesics and nephropathy: A review. Ad Hoc Committee of the International Study Group on Analgesics and Nephropathy. Kidney Int 2000 58(6):2259-64. doi: 10.1046/j.1523-1755.2000.00410.x
Các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh thận do thuốc giảm đau
Các bệnh nhân thường có biểu hiện tổn thương thận và có protein niệu dưới ngưỡng thận hư và cặn niệu có các thành phần biểu hiện bệnh mạn tính hoặc đái mủ vô khuẩn. Tăng huyết áp, thiếu máu và giảm sự cô đặc nước tiểu thường xuất hiện khi có suy thận.
Đau thắt lưng, đái máu và sự dịch chuyển của nhú thận (gây tắc nghẽn đường tiểu trên) là các dấu hiệu của hoại tử nhú thận, nó xuất hiện muộn trong quá trình bệnh.
Các than phiền kéo dài về đau cơ xương, nhức đầu, khó chịu và khó tiêu có thể liên quan đến việc sử dụng thuốc giảm đau kéo dài hơn là bệnh thận do thuốc giảm đau.
Chẩn đoán bệnh thận do thuốc giảm đau
Tiền sử sử dụng thuốc giảm đau kéo dài
Chụp CT
Chẩn đoán bệnh thận do thuốc giảm đau dựa vào tiền sử sử dụng thuốc giảm đau kéo dài và kết quả chụp CT không thuốc cản quang. Các dấu hiệu CT của bệnh thận do thuốc giảm đau bao gồm:
Giảm kích thước thận
Các bờ thận không đều, được định nghĩa là có ít nhất 3 chỗ lõm vào trên đường lồi bờ thận của thận bình thường.
Canxi hóa nhú thận
Sự kết hợp của những dấu hiệu này có độ nhạy 87% và độ đặc hiệu 97% để chẩn đoán sớm (1), nhưng những con số về độ đặc hiệu và độ nhạy này dựa trên các nghiên cứu được thực hiện khi việc sử dụng rộng rãi thuốc giảm đau có phenacetin.
Tài liệu tham khảo chẩn đoán
1. Elseviers MM, De Schepper A, Corthouts R, et al: High diagnostic performance of CT scan for analgesic nephropathy in patients with incipient to severe renal failure. Kidney Int 48(4):1316-1323, 1995 doi: 10.1038/ki.1995.416
Điều trị bệnh thận do thuốc giảm đau
Ngừng sử dụng thuốc giảm đau
Chức năng thận ổn định khi ngừng các thuốc giảm đau trừ khi tổn thương thận đã tiến triển, trong trường hợp này có thể tiến triển đến bệnh thận mạn. Các bệnh nhân có bệnh thận do thuốc giảm đau có nguy cơ cao bị ung thư biểu mô tế bào chuyển tiếp đường niệu.
