Gãy xương đòn

Gãy xương đòn thường là hậu quả của ngã đập vai hoặc, ít gặp hơn là một tổn thương trực tiếp.

Phân loại

Theo kinh điển, điều trị dựa trên phân loại sau đây.

Loại A gãy ở một phần ba giữa của xương và nó chiếm khoảng 80% gãy xương đòn. Đầu gần thường di lệch lên trên do bị kéo bởi cơ ức đòn chũm. Bó mạch dưới đòn hiếm khi bị tổn thương.

Loại B gãy ở phần ba ngoài của xương, loại này chiếm khoảng 15% gãy xương đòn. Chúng thường là hậu quả của một chấn thương trực tiếp. Có 3 loại dưới nhóm:

• Loại I: Ngoài khớp và không di lệch, thường gợi ý dây chằng quạ đòn không đứt (một dây chằng rất khỏe và đóng vai trò cấu trúc quan trọng)

• Loại II: Ngoài khớp và di lệch, gợi ý đứt dây chằng quạ đòn, đầu trung tâm di lệch lên trên do bị cơ ức đòn chũm kéo

• Loại III: Gãy liên quan đến diện khớp cùng đòn, làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp (xem hình gãy xương đòn loại B)

Loại C gãy ở một phần ba trong xương, chiếm khoảng 5% gãy xương đòn. Loại gãy này thường do các chấn thương rất mạnh gây ra và do đó có thể kèm theo chấn thương ngực hoặc tổn thương khớp ức đòn.

Gãy xương đòn loại B

Đau khu vực trên ổ gãy, bệnh nhân có thể cảm giác thấy sự di chuyển của mảnh gãy, sự mất vững. Vài bệnh nhân kêu đau ở vai. Giạng vai rất đau.

Gãy loại A và loại B ngoài khớp thường gây ra biến dạng có thể nhìn, sờ rõ. Gãy di lệch nhiều có thể đầy gồ hẳn lên dưới da.

• X-quang thường quy

Gãy xương đòn

Hình ảnh

Scott Camazine/SCIENCE PHOTO LIBRARY

Thường chẩn đoán chỉ cần dựa vào lâm sàng, tuy nhiên thường chụp thêm phim X-quang thường quy tư thế thẳng, thỉnh thoảng có thể chụp tư thế ưỡn ngực, hoặc chụp chếch 45°. Tuy nhiên, một số gãy loại C hoặc gãy nội khớp loại B cần thêm các phương tiện chẩn đoán hình ảnh khác (ví dụ cắt lớp vi tính).

• Treo

• Nếu dây chằng quạ đòn bị đứt, thường cần phẫu thuật sửa chữa

Các loại gãy ít di lệch có thể điều trị bằng cách treo tay trong 4 đến 6 tuần. Niềng răng hình số tám không được khuyến nghị nữa; kết quả lâm sàng không được chứng minh là tốt hơn so với khi sử dụng đai đeo đơn giản (1) và đai đeo đơn giản thường thoải mái hơn.

Thông thường gãy xương đòn không cần nắn chỉnh, kể cả di lệch gấp góc nhiều.

Tuy nhiên, nếu có hiện tượng ổ gãy chồi lên dưới da nhiều, cần hội chẩn ngay với chuyên khoa chấn thương chỉnh hình. Thông thường, loại gãy như vậy vẫn có thể điều trị bằng treo tay, tuy nhiên nếu không được điều trị kịp thời, đầu gãy có thể chọc thủng da tạo thành gãy hở.

Trong các trường hợp loại B, dây chằng quạ đòn đứt thường cần phải phẫu thuật sửa chữa lại bởi phẫu thuật viên chấn thương chỉnh hình. Ví dụ, nếu bệnh nhân có gãy đầu ngoài xương đòn và đầu trung tâm di lệch lên trên, bệnh nhân nên được chuyển tới một bác sĩ chuyên khoa phẫu thuật chỉnh hình để xem xét khả năng phẫu thuật sửa chữa dây chằng.

Đối với gãy xương loại B, việc vận động sớm có thể giúp làm giảm nguy cơ thoái hóa khớp.

Gãy loại C di lệch cần nắn chỉnh bởi bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình.