Ung thư tinh hoàn bắt đầu bằng một khối ở bìu, thường không gây đau đớn. Chẩn đoán bằng siêu âm. Điều trị bằng phẫu thuật cắt tinh hoàn và thỉnh thoảng vét hạch, xạ trị, hóa trị hoặc kết hợp, tùy thuộc vào mô học và giai đoạn.
Tại Hoa Kỳ, có khoảng 9190 trường hợp ung thư tinh hoàn mới và khoảng 470 trường hợp tử vong (ước tính năm 2023) xảy ra mỗi năm (1). Ung thư tinh hoàn là dạng ung thư khối đặc phổ biến nhất ở nam giới từ 15 đến 35 tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh cao hơn từ 2,5 đến 20 lần đối với bệnh nhân có tinh hoàn ẩn. Rủi ro quá mức này sẽ giảm hoặc loại trừ nếu phẫu thuật chuyển tinh hoàn được thực hiện trước 10 tuổi. Ung thư cũng có thể xảy ra ở tinh hoàn đi xuống dưới bìu bình thường ở đối bên. Nguyên nhân gây ra ung thư tinh hoàn không rõ.
Hầu hết các ung thư tinh hoàn xuất phát từ tế bào mầm nguyên thủy. Các khối u tế bào mầm được phân loại thành ung thư tuyến tinh (40%) hoặc ung thư không tuyến tinh (khối u chứa bất cứ thành phần không tuyến tinh nào; 60%). Ung thư không tuyến tinh bao gồm u quái, ung thư biểu mô phôi, u xoang nội bì (u túi noãn hoàng) và ung thư biểu mô rau. Sự kết hợp mô học là phổ biến; ví dụ, u biểu mô quái có chứa u quái cùng với ung thư biểu mô phôi. Ung thư biểu mô tế bào kẽ chức năng của tinh hoàn rất hiếm (< 5%).
Ngay cả những bệnh nhân có khối u dường như khu trú có thể có các di căn hạch hay nội tạng tiềm ẩn. Ví dụ, gần 30% số bệnh nhân có ung thư không tuyến tinh sẽ tái phát với các di căn hạch hay nội tạng nếu họ không điều trị sau khi cắt tinh hoàn. Nguy cơ di căn là cao nhất đối với ung thư biểu mô rau và thấp nhất đối với u quái.
Các khối u có nguồn gốc từ mào tinh hoàn, phần phụ của tình hoàn, và dây thần kinh thường là những u xơ lành tính, u xơ tuyến, u dạng tuyến và u mỡ. Sarcoma, thường gặp nhất là sarcoma cơ vân, xảy ra ít, chủ yếu ở trẻ em.
BÁC SĨ P. MARAZZI/SCIENCE PHOTO LIBRARY
Tài liệu tham khảo chung
1. American Cancer Society: Key statistics for testicular cancer. Truy cập ngày 10 tháng 9 năm 2023.
Các triệu chứng và dấu hiệu của ung thư tinh hoàn
Hầu hết bệnh nhân đều có khối ở bìu, không đau hoặc đôi khi kèm theo cảm giác đau nhức âm ỉ. Ở một vài bệnh nhân, xuất huyết trong khối u có thể gây ra đau cấp tính và đau khi sờ nắn. Nhiều bệnh nhân tự phát hiện thấy khối sau khi bị chấn thương nhẹ vùng bìu. Hiếm khi bệnh nhân mắc bệnh di căn rộng có các triệu chứng liên quan đến di căn của họ (ví dụ: đau bụng, đau thắt lưng, lú lẫn hoặc đau đầu, khó thở, đau ngực).
Chẩn đoán ung thư tinh hoàn
Siêu âm khối u vùng bìu
Thăm dò nếu có khối u ở bìu
Phân giai đoạn bằng CT bụng, khung chậu, và CT ngực cũng như giải phẫu bệnh
Các chất chỉ điểm khối u trong huyết thanh như là AFP (alpha-fetoprotein) và beta-HCG (chất hướng sinh dục màng đệm người)
Nhiều bệnh nhân tự khám thấy khối u. Khuyến khích nam giới trẻ tự kiểm tra hàng tháng.
Nguồn gốc và tính chất của khối u bìu phải được xác định chính xác vì hầu hết khối u tinh hoàn đều là ác tính, nhưng khối u ngoài tinh hoàn thường không phải vậy; phân biệt giữa hai dạng khi khám lâm sàng có thể gặp khó khăn. Siêu âm bìu có thể xác định được nguồn gốc khối u tinh hoàn. Nếu xác định được một khối u tinh hoàn, cần đo nồng độ các chất chỉ điểm khối u trong huyết thanh (AFP, betaHCG và lactate dehydrogenase [LDH]) và chụp X-quang ngực. Marker huyết thanh có thể giúp phân biệt lành tính và ác tính nhưng kết quả không rõ ràng. Sau đó, có chỉ định phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn triệt để qua đường bẹn; thừng tinh được bộc lộ và được kẹp trước khi thao táo tinh hoàn bất thường.
Nếu ung thư được xác nhận, cần chụp CT bụng, chậu và ngực để phân giai đoạn lâm sàng sử dụng hệ thống TNM chuẩn (khối u, hạch, di căn)(xem bảng AJCC/TNM Giai đoạn Ung thư Tinh hoàn và Định nghĩa TNM và Dấu hiệu Huyết thanh cho Ung thư Tinh hoàn). Mô bệnh phẩm thu được trong quá trình điều trị (thường là phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn nạo vét hạch bẹn tiệt căn) giúp cung cấp thông tin mô bệnh học quan trọng, đặc biệt là về tỷ lệ các loại mô học và sự xâm nhập mạch máu u hoặc mạch bạch huyết. Những thông tin như vậy có thể dự đoán nguy cơ di căn hạch hoặc di căn nội tạng. Bệnh nhân có u không tinh có khoảng 30% nguy cơ tái phát mặc dù có biểu hiện của bệnh khu trú. Ung thư tuyến tinh tái phát ở khoảng 15% bệnh nhân.
AJCC/TNM* Giai đoạn ung thư tinh hoàn
Giai đoạn | Khối u | Di căn hạch vùng | Di căn xa | Marker u huyết thanh |
|---|---|---|---|---|
0 | pTis | N0 | M0 | S0 |
I | pT1-pT4 | N0 | M0 | SX |
IA | pT1 | N0 | M0 | S0 |
IB | pT2-pT4 | N0 | M0 | S0 |
IS | Bất kỳ pT/TX | N0 | M0 | S1-S3 |
II | Bất kỳ pT/TX | N1-N3 | M0 | SX |
IIA | Bất kỳ pT/TX | N1 | M0 | S0, S1 |
IIB | Bất kỳ pT/TX | N2 | M0 | S0, S1 |
IIC | Bất kỳ pT/TX | N3 | M0 | S0, S1 |
III | Bất kỳ pT/TX | Bất kỳ N | M1 | SX |
IIIA | Bất kỳ pT/TX | Bất kỳ N | M1a | S0, S1 |
IIIB | Bất kỳ pT/TX | N1-N3 | M0 | S2 |
Bất kỳ pT/TX | Bất kỳ N | M1a | S2 | |
IIIC | Bất kỳ pT/TX | N1-N3 | M0 | S3 |
Bất kỳ pT/TX | Bất kỳ N | M1a | S3 | |
Bất kỳ pT/TX | Bất kỳ N | M1b | Bất kỳ S | |
* Để biết định nghĩa AJCC/TNM, xem bảng Định nghĩa TNM và chất chỉ điểm trong huyết thanh trong ung thư tinh hoàn. Dữ liệu được phỏng theo American Cancer Society, Testicular Cancer Stages. Truy cập ngày 10 tháng 9 năm 2023. | ||||
Định nghĩa TNM và chất chỉ điểm trong huyết thanh cho ung thư tinh hoàn*
Đặc điểm | Định nghĩa |
|---|---|
Khối u | |
pTX | Không đánh giá được |
pT0 | Không có bằng chứng của u nguyên phát (như sẹo ở tinh hoàn) |
pTis | U tế bào mầm nội ống (ung thư tại chỗ) |
pT1 | Giới hạn ở tinh hoàn và lưới tinh hoàn mà không xâm lấn mạch máu hoặc bạch huyết Có thể xâm lấn lớp cân trắng nhưng không xâm lấn tinh mạc |
pT1a | U tinh < 3 cm |
pT1b | U tinh ≥ 3 cm |
pT2 | Giới hạn tại tinh hoàn và mào tinh hoàn với sự xâm lấn mạch máu hoặc bạch huyết hoặc lan qua lớp cân trắng và cả tinh mạc |
pT3 | Xâm lấn thừng tinh có hoặc không có xâm lấn mạch máu hoặc bạch huyết |
pT4 | Thâm nhiễm bìu có hoặc không có xâm lấn mạch máu hoặc bạch huyết |
Di căn hạch vùng | |
NX | Không đánh giá được |
N0 | không |
N1 | ≥ 1 hạch nhưng không quá 5 hạch, tất cả đều có kích thước lớn nhất ≤ 2 cm |
N2 | ≥ 1 hạch > 2 cm nhưng có kích thước lớn nhất ≤ 5 cm hoặc nhiều hơn 5 hạch có kích thước lớn nhất ≤ 5 cm |
N3 | ≥ 1 hạch kích thước lớn nhất > 5 cm |
Di căn xa | |
MX | Không đánh giá được |
M0 | không |
M1 | Xuất hiện |
M1a | Di căn hạch không phải hạch vùng hoặc di căn phổi |
M1b | Di căn xa hơn các hạch bạch huyết không phải hạch vùng hoặc xa hơn phổi |
Marker huyết thanh | |
SX | Marker không có sẵn hoặc không đo |
S0 | Trong giới hạn bình thường |
S1 | LDH < 1,5 × giới hạn trên của mức bình thường đối với xét nghiệm LDH và beta-hCG < 5000 mIU/mL và AFP < 1000 ng/mL |
S2 | LDH = 1,5–10 × giới hạn trên của mức bình thường đối với xét nghiệm LDH hoặc beta-hCG 5000–50.000 mIU/mL hoặc AFP 1000–10.000 ng/mL |
S3 | LDH > 10 × giới hạn trên của giá trị bình thường đối với xét nghiệm LDH hoặc hCG > 50,000 mIU/mL hoặc AFP >10,000 ng/mL |
* Dữ liệu được điều chỉnh từ Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ, Các giai đoạn Ung thư Tinh hoàn và Hướng dẫn Thực hành Lâm sàng của Mạng lưới Ung thư Toàn diện Quốc gia (NCCN) trong lĩnh vực Ung thư. Ung thư tinh hoàn, Phiên bản 1.2023. Truy cập ngày 10 tháng 9 năm 2023. | |
AFP = alpha fetoprotein; hCG = gonadotropin màng đệm ở người; LDH = lactate dehydrogenase; M = di căn xa; N = hạch tại vùng (theo đánh giá trên lâm sàng); p = phân giai đoạn bệnh lý; S = các chất chỉ điểm khối u trong huyết thanh; T = khối u chính. | |
Điều trị ung thư tinh hoàn
Phẫu thuật cắt tinh hoàn nạo vét hạch bẹn triệt để
Xạ trị hoặc hóa trị cho ung thư tuyến tinh
Hóa trị hoặc phẫu thuật lấy hạch bạch huyết sau phúc mạc cho ung thư không tuyến tinh
Giám sát chủ động
Phẫu thuật cắt tinh hoàn nạo vét hạch bẹn triệt để là nền tảng của điều trị và giúp cung cấp thông tin chẩn đoán quan trọng; nó cũng giúp xây dựng kế hoạch điều trị tiếp theo. Có thể đặt tinh hoàn giả thế chỗ trong phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn. Các tinh hoàn giả bằng silicon không áp dụng rộng rãi do những vấn đề xảy ra với như cấy ngực silicone. Tuy nhiên, cấy túi nước muối đã được phát triển. Đối với nam giới muốn duy trì khả năng sinh sản, trữ tinh trùng ở ngân hàng tinh trùng trước khi tiến hành liệu pháp xạ trị hoặc hóa trị liệu.
Liệu pháp bức xạ
Một lựa chọn cho ung thư tuyến lệ sau phẫu thuật cắt bỏ tinh hoàn một bên là xạ trị, thường là 20 đến 40 grays (Gy; một liều cao hơn được sử dụng cho bệnh nhân có khối u nút) đến các vùng cạnh động mạch chủ. Khu vực bẹn chậu cùng bên không còn được đưa vào điều trị thường quy. Thỉnh thoảng, vùng trung thất và vùng thượng đòn trái cũng cần chiếu xạ, tùy thuộc vào giai đoạn lâm sàng. Tuy nhiên, trong bệnh giai đoạn I, carboplatin đơn liều đã thay thế xạ trị phần lớn do lo ngại về độc tính tim mạch kéo dài và tỷ lệ mắc ung thư cao hơn và tử vong do xạ trị. Không có vai trò của xạ trị trong ung thư không tuyến tinh.
Cắt bỏ hạch bạch huyết
Đối với ung thư không tuyến tinh, nhiều chuyên gia cho rằng điều trị tiêu chuẩn là phẫu thuật cắt bỏ các hạch bạch huyết sau phúc mạc. Đối với các khối u lâm sàng giai đoạn 1 ở những bệnh nhân không có các yếu tố tiên lượng dự đoán tái phát, một phương pháp thay thế là giám sát chủ động (chất đánh dấu huyết thanh, chụp X quang ngực, CT). Các khối u hạch sau phúc mạc có thể cần phẫu thuật cắt bỏ và hóa trị liệu (ví dụ bleomycin, etoposide, cisplatin), nhưng trình tự tối ưu vẫn chưa được thống nhất.
Sự cắt bỏ các hạch bạch huyết được thực hiện bằng phẫu thuật nội soi tại một số trung tâm. Tác dụng bất lợi phổ biến nhất của việc cắt bỏ các hạch bạch huyết nói chung là suy giảm khả năng xuất tinh. Tuy nhiên, phẫu thuật bảo tồn dây thần kinh thường khả thi, đặc biệt đối với khối u giai đoạn sớm, đảm bảo cho sự xuất tinh.
Hóa trị
Khối hạch > 5 cm, di căn hạch phía trên cơ hoành, di căn nội tạng hoặc các dấu hiệu khối u tăng cao dai dẳng cần hóa trị liệu phối hợp có bạch kim ban đầu, sau đó là phẫu thuật củng cố để điều trị các khối tồn dư (nếu các chất chỉ điểm khối u bình thường hóa bằng liệu pháp toàn thân). Việc điều trị như vậy thường kiểm soát khối u lâu dài. Khả năng sinh sản thường bị suy giảm; do đó, cần xem xét việc gửi tinh trùng vào ngân hàng tinh trùng trước điều trị. Tuy nhiên, không có nguy cơ nào đối với thai nhi được chứng minh nếu có thai.
Giám sát
Việc giám sát được ưu tiên hơn đối với những bệnh nhân có u tế bào mầm giai đoạn 1 hoặc ung thư không tinh, mặc dù nhiều bác sĩ lâm sàng không đưa ra phương án này vì nó bắt buộc phải có các quy trình theo dõi nghiêm ngặt và bệnh nhân tuân thủ tuyệt đối để an toàn. Thường được dùng cho những bệnh nhân có nguy cơ tái phát thấp. Những bệnh nhân có nguy cơ cao thường được điều trị bổ trợ, hoặc phẫu thuật bóc tách hạch sau phúc mạc hoặc 1 đến 2 đợt hóa trị.
Tái phát
Ung thư không tuyến tinh tái phát thường được điều trị bằng hóa trị liệu, mặc dù trì hoãn phẫu thuật cắt bỏ hạch sau phúc mạc có thể thích hợp cho một số bệnh nhân tái phát hạch, các chất chỉ điểm khối u bình thường và không có bằng chứng di căn nội tạng.
Tiên lượng cho bệnh ung thư tinh hoàn
Tiên lượng phụ thuộc vào mô học và mức độ lan rộng của khối u. Tỉ lệ sống sót 5 năm là > 95% đối với bệnh nhân có ung thư tinh hoặc ung thư không tuyến tinh khu trú ở tinh hoàn hoặc có ung thư không tuyến tinh và có khối di căn sau phúc mạc có thể tích nhỏ. Tỷ lệ sống 5 năm của bệnh nhân di căn lan rộng sau phúc mạc hoặc với các di căn phổi hoặc di căn nội tạng khác dao động từ 48% (đối với một số ung thư không tuyến tinh) đến > 80%, tùy thuộc vào vị trí, thể tích và mô học của di căn, nhưng ngay cả bệnh nhân có bệnh tiến triển vẫn có thể được chữa khỏi.
Những điểm chính
Ung thư tinh hoàn là dạng ung thư tạng đặc phổ biến nhất ở nam giới từ 15 đến 35 tuổi nhưng thường được chữa khỏi, đặc biệt là ung thư tuyến tinh.
Đánh giá khối u bìu bằng siêu âm và nếu chúng có nguồn gốc từ tinh hoàn, tiến hành chụp X-quang ngực và đo AFP (alpha-fetoprotein), beta HCG (gonadotropin màng đệm người) và LDH (lactate dehydrogenase).
Điều trị chủ yếu là cắt bỏ tinh hoàn triệt căn ở bẹn, sau đó là giám sát, hóa trị, xạ trị hoặc bóc tách hạch sau phúc mạc.
